Кураш - кадимги спорт тури

Кураш - кадимги спорт тури (М. Алланазаров(Термиз ДУ, катта укитувчи), З. Рахимов (ТермизДУ, укитувчи))

Узбекистон заминида топилган археологик ашёлар ва давримизгача етиб келган кадимги кулёзмалар бу минтакада яшаган халклар турмуш тарзида жисмоний машклар мухим урин эгаллаганидан далолат беради.
Милоддан аввалги IV-I минг йилликларга мансуб Коратог (Навоий вилояти) даги Сармишсой коятош суратларида мусобакалашаётган кишилар тасвирлари, Сурхон вохасининг бронза асрига оид ёдгорлигида топилган сопол идиш парчасидаги икки курашчининг акс эттирилгани бунга яккол мисол булади. Асрлар давомида кадим Туронда хаёт тарзидан келиб чиккан холда жисмоний машклар хам ривожланиб борган. Юнон ёзувчиси Клавдий Эллиан уз асарида Туронзамин кизлари узларига кайликни кураш мусобакасида танлаганларини баён этади. Узбек халкининг кахрамонлик эпоси «Алпомиш» достонида кураш, чавандозлик ва мерганлик мусобакаларига катта урин берилган (достонда ёзилишича, кизлар Барчиндай полвон булишган, шартни бажарган йигитларгина куёвликка лойик курилган). Абу Али ибн Сино «Тиб конунлари» асарида бадан тарбиянинг фойдаси ва кураш турининг кадимги коидалари тугрисида батафсил фикр юритган.
XIV-XV асрларда сохибкирон Амир Темур ва Темурийлар даврида ижтимоий-иктисодий юксалишнинг барча сохаларида булгани каби жисмоний тарбия ва харбий махоратни ривожлантиришга хам алохида эьтибор каратилган. Бу даврда кураш, киличбозлик, шатранж (шохмот) каби турлар буйича мунтазам равишда мусобакалар утказилиб турилган.
Буни исботловчи далиллар манбаларда жуда куплаб учрайди. Амир Темурнинг таржимаи холида баён этилишича, Карши кальаси учун жанг пайтида шундай вокеа булади: жангда душман тарафдан ботирлиги ва бакувватлиги билан танилган полвонни Сохибкирон полвонларидан бири карши олади. Унинг иккила кулини чукмори билан бирга махкам ушлаб, оркасига кайиради ва бамисоли хайбатли кушнинг канотларини кайирган каби судраб келтиради. Бу нарса хозирги шаркона якка кураш турларининг уша вактда хам мавжуд булганидан дарак беради. Хакикат шуки, Амир Темур ва унинг лашкарбошилари жангчиларнинг жисмоний чиникканлигини, эпчиллигини, куплаб харбий юришлар, жангларнинг такдирини хал этишда полвонлар, шубхасиз, катта ахамиятга эга эканлигини чукур тушунишган.
Алишер Навоийнинг «Мажолис ун-нафоис», «Насойим ул-мухаббат», «Холоти Пахлавон Мухаммад», Зайниддин Васифийнинг «Бадоеь ул- вакоеь», Захириддин Мухаммад Бобурнинг «Бобурнома» каби асарларида уша даврдаги кураш мусобакалари ва уларнинг катнашчилари каламга олинган. Эътиборлиси шуки, мусобака голиблари унвон ва катта мукофотлар билан такдирланганлар. Тарихчи олимларимизнинг асарларидан шуни англаш мумкинки, якин утмишда, яьни XIX-XX аср бошларида Хива хони девонхонасида бир катор полвонларнинг номлари битилган. Улар Ниёз юзбоши, Мехрин полвон, Бойчиккан каби полвонлар булса, Бухоро амирлигида хам Урмон полвон, Метан полвон, Наим полвон, Хамро полвон, Хайит полвон, Одил полвон, Саид полвон каби полвонлари булган. Халк узининг бу фарзандларини ботирлиги, бакувватлиги, абжирлиги учун полвон дея улуглаган.

Unless otherwise stated, the content of this page is licensed under Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 License